زمان تقریبی مطالعه: 24 دقیقه
 

نفقه (قرآن)





نفقه از مادّه «نَفْقْ» و «نَفَقَ» در لغت به معناى سپرى شد و از بين رفت، آمده است. «نفقه» اسم -مصدر- براى چيزى است كه انفاق مى‌شود و در اصطلاح به معناى چيزى كه انسان براى خانواده‌اش مصرف مى‌كند، و آنچه از خوراك، پوشاک، مسكن و مانند اينها كه -بر شوهر- واجب است براى همسرش مصرف كند، نفقه پدر، مادر، پدران و مادران‌شان، هر چه بالاتر بروند بر فرزندان و فرزندانِ فرزندان واجب است، آمده است. در اين مدخل از واژه «نفق» و آياتى كه دلالت بر نفقه دارند، استفاده شده است.


۱ - احكام نفقه‌



••• وجوب تأمين نفقه زن بر پدر فرزند:
۱. وَ الْوالِداتُ‌ ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ....
۲. الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ ... وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ‌ ....
۳. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ‌ ... وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ‌ ... لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ‌ ....

••• مكلّف نبودن شوهران، در پرداخت نفقه به همسران‌شان، به بيش از توان خود:
۱. ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها ....
۲. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ‌ ... وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَ‌ ... لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

••• وجوب پرداخت نفقه زنان مطلّقه رجعيّه به مقدار متعارف بر شوهران:
۱. وَ الْمُطَلَّقاتُ يَتَرَبَّصْنَ‌ ... وَ بُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذلِكَ‌ ... وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ... سعد بن ابی خلف گويد: از امام کاظم علیه‌السلام پرسيدم -و- گفتم: آيا خداوند- عزوجل- نفرمود: «لا تخرجوهن ... ولا يخرجن» حضرت فرمود: خداوند -در اين دستور- زنى را قصد كرده كه دوبار -به طلاق رجعی‌- طلاق داده مى‌شود. اين زن نبايد -در زمان عده‌- از خانه خارج شود و نبايد شوهر او را خارج كند تا اينكه طلاق سوم واقع شود، پس آنگاه كه براى بار سوم طلاق داده شد از شوهر جدا مى‌شود و براى او نفقه نيست.
۲. لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّساءَ ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ.
۳. وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ.
۴. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ‌ ... وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌.

••• وجوب نفقه زنان مطلّقه تا وقت تولّد فرزند، برعهده همسران‌شان:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ .... وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَ‌ ...
مقصود از ضمير «كنَّ» زنان مطلّقه است، چه رجعيه باشند و چه بائنه.

••• حكم وجوب نفقه به زنان مطلّقه رجعيّه، برخاسته از عزّت و حکمت خداوند:
وَ الْمُطَلَّقاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ ... وَ لَهُنَّ مِثْلُ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ... وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.

••• وجوب پرداخت نفقه (كالاى شايسته و مناسب) به زنان مطلّقه بدون مهریّه:
۱. لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّساءَ ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ‌. «او تفرضوا لهن فريضة» يعنى اگر مهريه معيّنى براى او قرار نداده‌ايد.
۲. وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ‌. مقصود از «متاع» بنابر قولى متعه -بهره‌مند شدن‌- و بنابر قولى نفقه است كه براى مطلّقه‌اى ثابت است كه بر او دخول نشده باشد و مهريه‌اى براى او معين نشده باشد.

••• حكم تأمين نفقه زنان مطلّقه، از آیات الهی:
وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ‌ ء كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ.

۲ - ترك نفقه‌



خوددارى پدر از تأمين نفقه زن شیرده، موجب زيان به كودك خويش:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.

۳ - قدرت در نفقه‌



مكلّف نبودن شوهران در پرداخت نفقه به همسران‌شان، به بيش از توان خود:
۱. ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها ....
۲. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ‌ ... وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَ‌ ... لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها ....

۴ - محروميت از نفقه‌



••• ممنوعيت محروم كردن همسر از تأمين مخارج و نفقه، حتى پس از طلاق:
وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ .... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ... لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ‌ ....

••• ارتكاب عمل زشت (نشوز)، باعث سلب نفقه زن:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَ‌ ... لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ ... استثناء «الّا ان يأتين» در آيه اگر از اول باشد «لاتخرجوهن» و به عنوان نشوز، كه يكى از مصاديق فاحشه مى‌باشد. سلب نفقه صحيح است، اما اگر «فاحشه» به معناى «زنا» باشد سلب نفقه صحيح نيست فقط براى اقامه حد از خانه بيرون مى‌برند.

••• محروم كردن همسران (زنان) از نفقه و كوتاهى در پرداخت آن، مورد تهدید خداوند:
... لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها ... وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ‌ ... وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ . تهدید از جمله «واعلموا ان الله بما تعملون بصير» استفاده شده است‌.

۵ - ملاك در نفقه‌



توان مالی مردان، ملاك پرداخت نفقه به زن شيرده مطلّقه:
۱. وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.
۲. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌ ء لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ‌ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

۶ - موارد نفقه‌




۶.۱ - پوشاک


شوهر، موظف به تأمين پوشاک (نفقه) زن شيرده، به طور متعارف:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَ‌ ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ....

۶.۲ - خوراک


شوهر، موظف به تأمين خوراك (نفقه) زن شيرده، به طور متعارف:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَ‌ ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَ‌ ... بِالْمَعْرُوفِ‌ ....

۶.۳ - مسكن‌


••• تهيه مسکن متعارف و مقدور براى زنان مطلّقه در ايام عده، از وظايف شوهر طلاق‌دهنده او:
... فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَ‌ ... أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ‌ ... «وُجِدَ» به معناى طاقت و توانايى مالى است.

••• حق سكونت زن مطلّقه در خانه شوهر و بهره‌گيرى از اموال او به مدت يك‌سال:
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِي ما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.

۶.۴ - نفقه زن‌


••• نفقه زنان (همسران) بر عهده شوهران‌شان:
۱. وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.
۲. الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ ... وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ‌ ....
۳. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌ ء لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

••• پرداخت نفقه زن به مقدار متعارف، از وظايف شوهران:
۱. وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ‌ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.
۲. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌ ء لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

۷ - آثار نفقه زن‌



تأمين هزينه مسكن و لباس و خوراك همسران، عامل مدیریت و برترى مردان بر آنان:
الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ‌ ... «بما انفقوا» يعنى مرد از زن برتر است، زيرا او -مرد- به‌زن مهريه و نفقه مى‌دهد.

۸ - عدالت در نفقه زن‌



جواز تعدد همسران، مشروط به رعايت عدالت در نفقه آنها:
وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتامى‌ فَانْكِحُوا ما طابَ لَكُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى‌ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً أَوْ ما مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ ذلِكَ أَدْنى‌ أَلَّا تَعُولُوا. امام صادق علیه‌السلام درباره «فان خفتم الا تعدلوا» فرمود: يعنى در نفقه.

۹ - نفقه زنان پيامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله



••• نفقه افزون و زیور آلات، درخواست برخى از زنان پیامبر از آن حضرت:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زِينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَمِيلًا . مفسّران گفته‌اند: همسران پیامبر از او درخواست كالاى دنیا و افزايش نفقه را داشتند و حضرت را آزار رساندند، حضرت يك ماه از آنان دورى كرد، و سپس آیه تخییر نازل شد.

••• درخواست نفقه بيشتر از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از سوى برخى همسران او، موجب مخير شدن آنان بين زندگى با حضرت با نفقه كمتر و جدايى از حضرت با نفقه بيشتر:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَياةَ الدُّنْيا وَ زِينَتَها فَتَعالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَ أُسَرِّحْكُنَّ سَراحاً جَمِيلًا ء وَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْكُنَّ أَجْراً عَظِيماً.

۱۰ - نفقه زن باردار



لزوم پرداخت نفقه به زن باردار، تا هنگام زایمان او:
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ‌ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌ ء لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

۱۱ - نفقه زن شوهرمرده‌



••• حق سكونت در خانه شوهر و بهره‌گيرى از اموال او به مدت يك سال، از حقوق زنان شوهر مرده، بر طبق وصیت (پيش از نزول آیه میراث):
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراجٍ‌ ... مقصود از «متاعاً» نفقه -خوراك، پوشاك و مسكن‌- است.

••• باقى ماندن زن در خانه شوهر، شرط پرداخت هزينه زندگى وى تا يك سال پس از مرگ شوهر:
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِي ما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.

۱۲ - نفقه زن شيرده‌



••• تأمين نفقه (نيازها و پوشاك) مادران (زنان شيرده فرزندان) به مقدار متعارف، بر عهده پدران:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ‌ ... وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ ....

••• لزوم پرداخت نفقه زن شيرده، حتى پس از طلاق:
۱. وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْواجَهُنَّ إِذا تَراضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ ذلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَنْ كانَ مِنْكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكُمْ أَزْكى‌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌ ء وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ‌ ....
۲. أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ‌ ... لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

••• خوددارى پدر از تأمين مخارج زن شيرده، موجب زيان به كودك خويش:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ‌ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ‌ ....

•• لزوم تأمين نفقه زن شيردهنده فرزند ميت، از سوى وارثان آن ميت:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ‌ ... ظاهر اين است كه مقصود از «وارث» وارثان پدر كودك است‌.

۱۳ - نفقه زن مطلقه‌



•• مسکن، نفقه‌اى براى زنان مطلّقه در ايام عدّه:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَ أَحْصُوا الْعِدَّةَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ‌ ....

••• نفقه زن مطلّقه، از مصاديق احسان و حقى لازم بر عهده محسنان:
لا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِنْ طَلَّقْتُمُ النِّساءَ ما لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُوا لَهُنَّ فَرِيضَةً وَ مَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَ عَلَى الْمُقْتِرِ قَدَرُهُ مَتاعاً بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ.

••• تأمين نفقه زنان مطلّقه به طور متعارف، حقى بر عهده اهل تقوا:
وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ.

••• مسئوليّت وارث پدر، در پرداخت نفقه (غذا و لباس) زن مطلّقه مرضعه:
وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْواجَهُنَّ إِذا تَراضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ ذلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَنْ كانَ مِنْكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ ذلِكُمْ أَزْكى‌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ‌ ء وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ . «على الوارث مثل ذلك» ظاهراً يعنى آنچه از لباس ونفقه بر عهده پدر قرار داده شده بود، بر عهده وارث او است، اگر بميرد.

••• تفاوت مردان غنی و فقیر، در تأمين دیه نفقه زنان مطلّقه و اجرت رضاع فرزند:
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌ ء لِيُنْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَ مَنْ قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنْفِقْ مِمَّا آتاهُ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا ما آتاها سَيَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً.

••• عرف، مرجع تشخيص ميزان نفقه زنان مطلقه:
وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ.

••• حكم تأمين نفقه زنان مطلقه از سوى همسران طلاق دهنده، شايسته تعقل و تفکر:
وَ لِلْمُطَلَّقاتِ مَتاعٌ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ‌ ء كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ.

••• رعايت نكردن احکام طلاق و پرداخت نفقه به زنان مطلّقه از سوى شوهران، ظلم به نفس و تجاوز از حدود خداوند:
يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَ أَحْصُوا الْعِدَّةَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ‌ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذلِكَ أَمْراً.

۱۴ - نفقه سفيه‌



••• لزوم خوددارى از دادن اموال سفیهان به آنان، براى تأمين نفقه آنان:
وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً وَ ارْزُقُوهُمْ فِيها وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفاً.

••• لزوم تأمين نفقه سفيهان با اموال آنان، به وسيله ولیّ ايشان:
وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً وَ ارْزُقُوهُمْ فِيها وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفاً . بنابر يك تفسير، مقصود از «اموالكم» اموالهم است. با اين بيان اموال سفيه در دست ولىّ آنان است كه براى ايشان خرج كند.

۱۵ - نفقه فرزند



••• الزام پدران از جانب خداوند بر تأمين نفقه فرزندان شیرخوار خود:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.

••• الزام وارثان ميّت بر تأمين نفقه فرزند شيرخوار میّت:
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ‌ وَ عَلَى الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالًا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.

••• لزوم مشورت و تفاهم مرد و زن مطلّقه، در مورد رضاع و حضانت فرزندان خود:
أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ وَ إِنْ كُنَّ أُولاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّى يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَ أْتَمِرُوا بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ تَعاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرى‌.

••• خوف از ناتوانى در تأمين مخارج و نفقه فرزندان، انگيزه قتل آنان به وسيله پدران‌شان در جاهلیّت:
۱. ... وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ مِنْ إِمْلاقٍ‌ ... «من إملاق» يعنى «ترس از گرسنگی»، عرب دختران را زنده زنده دفن مى‌كردند، بعضى به سبب غیرت و بعضى به سبب خوف از فقر.
۲. وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ‌ ... عرب دختران را به سبب اينكه نمى‌توانستند -براى‌تأمين نفقه خود- كاسبى كنند مى‌كشتند و نيز مى‌ترسيدند كه فقر آن دختران موجب نفرت و بى رغبتى كفوهاى آنان از ازدواج با آنان بشود، از اين‌رو خداوند فرمود: «ولاتقتلوا اولادكم».

••• كشتن فرزندان با انگيزه خوف از ناتوانى در نفقه، مورد نهى خداوند و كارى حرام:
۱. ... وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ مِنْ إِمْلاقٍ‌ ....
۲. وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلاقٍ‌ ....

۱۶ - نفقه يتيمان‌



لزوم تأمين نفقه یتیمان، از اموال خودشان، به وسيله ولىّ آنان:
وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً وَ ارْزُقُوهُمْ فِيها وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُوا لَهُمْ قَوْلًا مَعْرُوفاً ء وَ ابْتَلُوا الْيَتامى‌ حَتَّى إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ وَ لا تَأْكُلُوها إِسْرافاً وَ بِداراً أَنْ يَكْبَرُوا وَ مَنْ كانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَ مَنْ كانَ فَقِيراً فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَ كَفى‌ بِاللَّهِ حَسِيباً . بنابر يك تفسير از سعید بن جبیر، مقصود از «اموالكم» اموالهم است؛ يعنى اموال یتیمان را به خودشان ندهيد و خرجى و لباس‌شان را از مال خودشان خرج كنيد و اين به عهده ولىّ آنان است تا به رشد برسند.

۱۷ - وصيّت به نفقه‌



حق سكونت در خانه شوهر و بهره‌گيرى از اموال او به مدّت يك سال، از حقوق زنان شوهر مرده، بر طبق وصيّت (پيش از نزول آيه ميراث):
وَ الَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَ يَذَرُونَ أَزْواجاً وَصِيَّةً لِأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْراجٍ فَإِنْ خَرَجْنَ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِي ما فَعَلْنَ فِي أَنْفُسِهِنَّ مِنْ مَعْرُوفٍ وَ اللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.

۱۸ - پانویس


 
۱. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص ۵۰۲، «نفق».    
۲. سعدی، ابوحبیب، القاموس الفقهی، ص ۳۵۸، «النفقة».    
۳. خمینی، روح الله، تحریر الوسیله، ج ۲، ص ۳۱۵، م ۸.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۵. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۷. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۸. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۹. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۱۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۲۲۸.    
۱۲. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۶، ص ۹۰، ح ۵.    
۱۳. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۳۵۰، ح ۱۴.    
۱۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۶.    
۱۵. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۱۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۱۷. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۱۸. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۴۶۴.    
۲۰. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۴، ص ۵۵۹.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۲۸.    
۲۲. بقره/سوره۲، آیه۲۳۶.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۵۹۵.    
۲۴. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۱، ص ۲۸۴.    
۲۵. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص ۶۰۳.    
۲۷. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج۱، ص ۵۵۲.    
۲۸. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۲۹. بقره/سوره۲، آیه۲۴۲.    
۳۰. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۳۱. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۳۲. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۳۳. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۲.    
۳۵. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۳۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۳۷. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل، ج ۵، ص ۲۲۰.    
۳۸. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۴، ص ۵۵۴.    
۳۹. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۴۰. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۴۱. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۴۲. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۴۳. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۴۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۴۵. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۴۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۱۰، ص ۴۶۳.    
۴۸. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج ۱۴، ص ۳۳۴.    
۴۹. بقره/سوره۲، آیه۲۴۰.    
۵۰. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۵۱. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۵۲. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۵۳. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۵۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۵۵. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۵۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۵۷. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۵۸. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج ۱۰، ص ۷۱.    
۵۹. نساء/سوره۴، آیه۳.    
۶۰. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۵، ص ۳۶۳، ح ۱.    
۶۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۸.    
۶۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص ۵۵۴.    
۶۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۸.    
۶۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۹.    
۶۵. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۶۶. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۶۷. بقره/سوره۲، آیه۲۴۰.    
۶۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۶۰۲.    
۶۹. بقره/سوره۲، آیه۲۴۰.    
۷۰. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۷۱. بقره/سوره۲، آیه۲۳۲.    
۷۲. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۷۳. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۷۴. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۷۵. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۷۶. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۷۷. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۷۸. بقره/سوره۲، آیه۲۳۶.    
۷۹. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۸۰. بقره/سوره۲، آیه۲۳۲.    
۸۱. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۸۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲، ص ۲۴۱.    
۸۳. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۸۴. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۸۵. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۸۶. بقره/سوره۲، آیه۲۴۱.    
۸۷. بقره/سوره۲، آیه۲۴۲.    
۸۸. طلاق/سوره۶۵، آیه۱.    
۸۹. نساء/سوره۴، آیه۵.    
۹۰. نساء/سوره۴، آیه۵.    
۹۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۳، ص ۱۴.    
۹۲. ماوردی، النکت و العیون، ج ۱، ص ۴۵۳.    
۹۳. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۹۴. بقره/سوره۲، آیه۲۳۳.    
۹۵. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۹۶. انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.    
۹۷. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۱۷۸.    
۹۸. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۱.    
۹۹. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، ج ۲۰، ص ۳۳۱.    
۱۰۰. انعام/سوره۶، آیه۱۵۱.    
۱۰۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۳۱.    
۱۰۲. نساء/سوره۴، آیه۵.    
۱۰۳. نساء/سوره۴، آیه۶.    
۱۰۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص ۱۴.    
۱۰۵. ماوردی، النکت و العیون، ج ۱، ص ۴۵۳.    
۱۰۶. بقره/سوره۲، آیه۲۴۰.    


۱۹ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۳۶۳، برگرفته از مقاله «نفقه».    


رده‌های این صفحه : موضوعات قرآنی | نفقه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.